Zestawienie barw na rabacie
Wiedza o barwach jest
bardzo rozległa, ponieważ są one niezwykle istotne w życiu człowieka. Wpływają
na stan psychiczny i fizyczny ludzi. Leczenie kolorami wykorzystuje się w
medycynie. Oddziałują na wyobraźnię, przyciągają wzrok, a także kreują
atmosferę. Wpływają na psychikę obserwatora poprzez wywoływanie wrażeń i
nastrojów, które wiążą się ze skojarzeniami i znaczeniami symbolicznymi
przypisanymi poszczególnym barwom (rycina 1) (Pokrowski, Siwiec 1969).
Ryc.
1 Właściwości
kolorów i ich wpływ na psychikę człowieka. Opracowanie własne na podstawie Łukaszewska, Skutnik 2003 i Nizińska 2004.
Kolory grupuje się na
zimne i ciepłe. Zimne to niebieski, zielony i fioletowy, natomiast ciepłe -
czerwony, pomarańczowy i żółty. Z tego zjawiska wynika relatywizm barw, czyli
oddziaływanie kolorów wynikający z najbliższego sąsiedztwa lub tła. Według tej
zasady barwę ciepłą ochłodzi się poprzez usytuowanie w pobliżu cieplejszej,
natomiast ociepli towarzystwo barwy zimniejszej (Nizińska 2004). Kolory jasne tworzą poczucie delikatności,
wytworności, radości i lekkości, natomiast ciemne – smutku, ciężaru, głębi i
siły (Łukaszewska, Skutnik 2003).
 | |||||
Ryc.2 Tarcza barwna. Kolory ciepłe od żółtego do czerwonego, a kolory zimne od zielonego do fioletowego. Źródło: własne opracowanie na podstawie Oleksyn 2007.
Barwy na rabatach łączy
się w różny sposób, dobór kolorów decyduje o charakterze danej kompozycji. Majorowski 2006 podaje następujące
zasady łączenia kolorów przedstawionych pod numerami na rycinie 2:
- akord
trójbarwny: 1 – 5 – 9, 3 – 7 – 11, itd.,
- barwy
przeciwstawne: 1 – 7, 3 – 9, 5 – 11, itd.,
- barwy
sąsiadujące: 1 – 2, 3 – 4, 5 – 6, 7 – 8, 9 – 10, 11 – 12, itd.,
- płynny ciąg
barw: 1 – 2 – 3 – 4, 5 – 6 – 7 – 8, 9 – 10 – 11 – 12, itd. (Majorowski 2006, Kasińska, Sieniawska - Kuras
2009).
Kolejną zasadą łączenia
barw opozycyjnych wg Łukaszewskiej,
Skutnik (2003) i Nizińskiej (2004)
jest zestawienie oprócz trzech kolorów kolorów, które występują na kole, co 120o,
także czterech - co 90o. Takie połączenia są najsilniejsze i
wpływają pozytywnie na odbiorcę (Łukaszewska,
Skutnik 2003, Nizińska 2004).
Nizińska
(2008)
wprowadza dodatkowy podział kontrastów na:
- harmonia
barw: zgodność małych kontrastów, wśród których wyróżnia się harmonię:
- zgodności
tonów,
- barw
pokrewnych,
- barw
sąsiadujących;
- kolor – nie
– kolor: czysty odcień barwy połączony jest z bielą lub czernią;
- ton – sur –
ton: czyli odcień przy odcieniu, które dzieli się na:
- monochromatyczny,
- polichromatyczny.
- kontrast
jasny – ciemny,
- kontrast
zimny – ciepły (nizińska 2008).
Natomiast
Łukaszewska, Skutnik (2003) oraz Pokrowski, Siwiec (1969) proponują
jeszcze dwa kontrasty:
·
ilości: kontrast proporcji barwnych
płaszczyzn,
·
jakości: barw nasyconych i nienasyconych.
Według teorii Hertle i in. (1994) nie powinno się
łączyć kolorów sąsiadujących ze sobą na kole barw. Powoduje to rozłam w
harmonii barw. Jeśli chce się uniknąć takiego zestawienia, można kolory
rozdzielić barwami neutralnymi. Jednakże według Nizińskiej
(2004) czy Łukaszewskiej, Skutnik (2003)
harmonijne układy tworzy się nie tylko przez kontrast, ale też analogię. Natomiast
łączenie kolorów sąsiadujących na kole barw i będących rozmaitymi odcieniami
jednakowego koloru jest analogią. Kompozycje monochromatyczne są spokojne,
eleganckie i harmonijne.
Oleksyn
(2007) nie zaleca sadzić roślin o różnych kolorach w jednakowych proporcjach.
Kompozycja składająca się z dwóch barw może być stworzona w proporcji 5:8, 3:5,
8:3, itp. Bardziej skomplikowane jest zestawienie wielobarwne, w którym zawsze
należy określić kolor dominujący (główny). Znając specyfikę poszczególnych barw
można określić korzystne proporcje w ich łączeniu stosuje części:
- biały - 3 i
granatowy -2;
- pomarańczowy
- 3 i granatowy - 5;
- żółty - 3 i
liliowy - 7;
- żółty - 3 i
czerwony - 5;
- biały - 4 i
czerwony - 7;
- czerwony -
5 i zielony - 12;
- czerwony -
3 i niebieski - 5;
- różowy - 4
i fioletowy - 7.
Natomiast Nizińska (2008) proponuje następujące proporcje kolorów:
- czerwony z
zielonym w stosunku ½ : ½,
- pomarańczowy
z niebieskim: ¾ : ¼,
- żółty z
purpurowym (fioletowym): ¼ : ¾ .
Opierając się na
zasadach zestawienia barw łatwo komponować kwiaty na rabatach. Kolor rośliny
jest cechą stałą, typową dla określonego gatunku lub odmiany. Jednak barwa
zależy także od warunków, w jakich rozwija się roślina. Barwne kompozycje na
rabatach mogą być śmiałe, finezyjne lub spokojne. Podstawą układu może być
jedna barwa lub wiele kolorów. Projektując rabatę, ozdobną przez cały okres
wegetacji nie powinno się sadzić obok siebie roślin kwitnących w tych samym
czasie oraz o tym samym odcieniu kwiatów (Majorowski
2006).
Należy pamiętać, że
ciemne kwiaty „błyszczą” z reguły w pełnym słońcu, natomiast gasną w cieniu, podczas
pochmurnej pogody lub po zmroku. Barwy jasne, biała, rozświetlają ciemne
zakątki ogrodu lub dodają rabacie światła wieczorem (Mika 1999).
Optyczne zwiększenie i
zmniejszenie przestrzeni można uzyskać dzięki wykorzystaniu odpowiedniego
stosunku kolorów. Skrócenie odległości, tzw. „wychodzenie” na pierwszy plan
uzyskuje się poprzez zastosowanie ciepłych odcieni, a „oddala” za pomocą
zimnych barw (Clifton 2005,
Oleksyn 2007).
Jeżeli teren jest
niewielki, należy ograniczyć liczbę kolorów, zwłaszcza kontrastowych. Wprowadzanie
na rabaty trzech lub czterech kolorów spowoduje kolorystyczny dysonans, w
efekcie taka kompozycja jest nieharmonijna. W takim wypadku barwy te należy
rozdzielić, tworząc strefy przejściowe z roślin o białych kwiatach, liściach
szarych, pstrych, srebrzystych, kremowych lub białych albo obficie
ulistnionych. Zastosowanie barwy białej na rabacie jest intrygujące i
atrakcyjne. Kolor ten powinien być używany umiarkowanie, by nie zdominował
słabszych kolorów. Dzięki starannemu usytuowaniu kwiaty i liście kredowobiałe i
szare (srebrzysty oliwnik, kwitnące na biało firletki, trawy z jaśniejszymi
obrzeżeniami liści) wprowadzają ciepły i śródziemnomorski nastrój (Jekyll 1988, Lord 2004, Williams 2007).
Brickell
(1994) podkreśla, że ciepłe kolory najlepiej prezentują się w ostrym świetle
słonecznym. Kompozycje złote i żółte rozgrzewają i są pożądane głównie wiosną i
jesienią. Także złote ulistnienie najlepiej wygląda w słońcu, a białe w lekkim
cieniu. Rośliny o srebrzystych i szarych liściach dobrze rosną w miejscach
słonecznych i równoważą ciepłe kolory.
Elegancja i naturalność
kompozycji jednobarwnych polega na doborze roślin, zwykle w jasnych barwach.
Prześwitujące zielonkawobiałe kwiaty na tle soczystej, ciemnej zieleni
przypominają wilgotny, chłodny las. Taki efekt uzyska się poprzez posadzenie
wyblakłych ciemierników czy białych naparstnic z funkiami i paprociami.
Połączona z ciepłymi kolorami, podkreśla bogactwo czerwieni, jaskrawość
pomarańczy i żółcieni (Jekyll 1988, Lord
2004, Williams 2007).
Podobnie do
projektowania kolorów na rabatach podchodzi Lord
(2004). Podkreśla, ze harmonijne kompozycje kolorów na dłuższą metę
dostarczają więcej radości niż śmiałe kontrasty, które znacznie szybciej tracą
na atrakcyjności. Barwy pastelowe działają kojąco. Zrównoważonym zestawieniem jest błękit z
różem, zwłaszcza w delikatnych odcieniach (np. jasnoróżowe róże z liliowo
różowym powojnikiem). Gorące kolory pobudzają i rozweselają (np. szkarłatne
tulipany z pomarańczowymi lakami). Przeważnie czerwienie pasują do większości
innych barw, ale niezwykle dobrze wyglądają z głębokimi zieleniami, brązem i
błękitami (np. szkarłatne maki z niebieskimi ostróżkami).
Na efekt końcowy wpływa
także intensywność barwy np. jasny żółty współgra z większością odcieni błękitów,
jak w przypadku pierwiosnków i szafirków lub hiacyntów. Jeżeli jednak
wykorzystany odcień żółtego jest mocniejszy, jak u złocistej nawłoci jej
połączenie z fioletem lub czerwienią jest zbyt wyzywające (Chojnowska, Chojnowski 2006).
1.
Brickell Ch.
(1994): Wielka encyklopedia ogrodnictwa. Muza SA, Warszawa,
2.
Chojnowska E.,
Chojnowski M. (2006): Jak założyć ogród. MULTICO Oficyna
Wydawnicza, Warszawa
3.
Jekyll G. (1988): Colour schemes for the flower
garden. Frances Lincoln Limited, London
4.
Lord
T. (2004): Jak rośliny tworzą harmonię kolorów i kształtów. Encyklopedia
kompozycji ogrodowych. Galaktyka Sp.z.o.o., Łódź
5.
Łukasiewicz
A., Łukasiewicz Sz. (2009): Rola i kształtowanie
zieleni miejskiej. Skrypt dla studentów ochrony środowiska. Wydawnictwo naukowe
UAM, Poznań
6.
Łukaszewska
A., Skutnik E. (2003): Przewodnik florystyczny.
Materiał roślinny, akcesoria, kompozycje, przedłużanie trwałości.
7.
Mika
B. (1999): Byliny słońca i cienia. Multico oficyna wydawnicza,
Warszaw
8.
Nizińska
A. (2004): Bukieciarstwo i dekoracje roślinne. Hortpress sp. z o.o.,
Warszawa.
9.
Oleksyn
H. (2007): Kompozycje roślinne w kształtowaniu terenów zieleni. Wyd.
Akademii Rolniczej im. Augusta Cieszkowskiego w Poznaniu, Poznań,
10. Pokrowski J., Siwiec A. (1969): Kształtowanie terenów zieleni. Podręcznik dla technikum ogrodniczego.,
Wyd. Szkolne
i Pedagogiczne, Warszawa.
11. Williams
R. (2007): The
garden designer. Frances Lincoln, London
